W Polsce organizacje pozarządowe odgrywają ważną rolę społeczną i kulturalną. Fundacje oraz stowarzyszenia często bywają mylone, choć ich struktury i zasady działania znacząco się różnią. Zrozumienie tych rozbieżności pomaga właściwie wybrać formę prawną dla działalności społecznej lub charytatywnej.
Podstawy prawne i liczba założycieli
Jednym z najistotniejszych elementów odróżniających fundację od stowarzyszenia jest liczba osób potrzebnych do jej powołania. Fundacja może powstać na mocy woli jednej osoby – fundatora, który decyduje o przeznaczeniu majątku oraz celach działania. Stowarzyszenie wymaga natomiast co najmniej pięciu członków założycieli, co wpływa na sposób jego funkcjonowania i reprezentacji.
Różnica ta przekłada się także na zakres odpowiedzialności oraz strukturę organizacyjną – podczas gdy fundator wprowadza statut fundacji samodzielnie lub przy wsparciu prawników, stowarzyszenie musi posiadać uchwalony przez członków statut będący podstawą działania całej grupy.
Majątek fundacji a finansowanie działalności stowarzyszeń
Majątek fundacji stanowi fundament jej istnienia – to właśnie on służy realizacji określonych celów zapisanych w statucie fundacji. Fundator przekazuje określoną kwotę pieniędzy lub inne wartości materialne, które pozostają własnością organizacji i nie mogą być rozdzielane między osoby prywatne. Dzięki temu fundacja dysponuje środkami zabezpieczającymi ciągłość działań.
Z kolei stowarzyszenia opierają swoje funkcjonowanie głównie na składkach członkowskich, darowiznach czy grantach zewnętrznych. Ich majątek jest mniej sformalizowany na starcie; aktywa gromadzone są stopniowo przez wspólnotę członkowską wraz z rozwijaniem działalności statutowej.
Czy brak majątku uniemożliwia działanie? Niekoniecznie – wiele młodych stowarzyszeń zaczyna bez znaczącego kapitału, budując go poprzez aktywną współpracę z lokalnymi instytucjami czy sponsorami. W przypadku fundacji jednak posiadanie majątku to warunek konieczny do rejestracji oraz rozpoczęcia formalnej działalności.
Organy zarządzające i sposób podejmowania decyzji
Struktura organów to kolejny aspekt różnicujący te dwie formy prawne. W przypadku fundacji organy zwykle składają się z rady nadzorczej oraz zarządu – obie te jednostki odpowiadają za kierowanie i kontrolę działań zgodnych ze statutem fundacji ustanawianym przez jednego właściciela czyli fundatora.
Dla odmiany w stowarzyszeniu decyzje zapadają demokratycznie podczas walnych zgromadzeń wszystkich członków bądź ich przedstawicieli wybranych do władz organizacyjnych (zarząd). Taka konstrukcja sprzyja partycypacyjnemu podejściu do spraw wspólnych lecz bywa bardziej czasochłonna niż scentralizowane sterowanie typowe dla większości fundacji.
Zarządzanie fundacją pozwala na szybkie reagowanie dzięki skupieniu kompetencji u niewielkiej grupy osób albo nawet jednej osoby pełniącej rolę zarządczą (choć formalnie powinno być więcej). Natomiast w modelu stowarzyszeniowym ważna jest współpraca wielu uczestników procesu decyzyjnego – tu liczy się konsensus i transparentność procedur wewnętrznych ustalonych przez członków wspólnoty.
Czym różni się status obu podmiotów? Fundacja tworzy swój własny byt prawny niezależnie od osób ją zakładających po wniesieniu odpowiedniego wkładu rzeczowego lub finansowego oraz zatwierdzeniu statutu przez sąd rejestrowy. Działalność koncentruje się wokół realizowania jasno określonych celów społecznych bądź gospodarczych wskazanych przez założyciela/fundatora jako priorytetowe przedsięwzięcia wspierające interes publiczny lub określoną grupę odbiorców.
Z kolei stowarzyszenie ma charakter zrzeszający ludzi o podobnych zainteresowaniach bądź wartościach ideowych — jego zadaniem jest przede wszystkim integracja środowiska poprzez prowadzenie różnych inicjatyw edukacyjnych, kulturalnych czy sportowych – wszelkich takich projektów gdzie istotna jest aktywizacja społeczna uczestników samego ugrupowania.
Artykuł sponsorowany
